Healing environment
In de zorgsector is ‘healing environment’ inmiddels een bekend begrip. Welke kenmerken van een omgeving dragen bij aan aan herstel? Denk aan uitzicht op natuur, autonomie, goede nachtrust, positieve afleiding en geen onnodige stress voor de patiënt. Maar ook: dat bezoekers zich welkom voelen en al het personeel zijn werk goed kan doen. Een holistische benadering.
Bewezen gezond
De kern van een healing environment is ‘evidence based design’. Dat betekent dat het ontwerp wordt gebaseerd op actueel bewijs -uit degelijk onderzoek- van wat gezondheidsbevorderend is en wat niet. Vergelijkbaar met beproefde behandelmethoden en geteste medicijnen. Hoewel elk ontwerp maatwerk blijft en er geen kant en klare recepten zijn voor een healing environment, biedt de wetenschap al veel houvast voor effectieve ontwerpoplossingen. Toepasbaar op elk type omgeving, al vraagt een ziekenhuis om iets andere prioriteiten dan een kantoorgebouw.
Uiteraard staat in zorginstellingen een goede hygiëne voorop. Gebouw, meubilair en hulpmiddelen moeten goed schoon te houden zijn. Dat betekent niet dat alles wit, glad en fel verlicht moet zijn, en dat het ruikt naar ontsmettingsmiddel. Een uitnodigende, begrijpelijke en niet-bedreigende omgeving is minstens zo belangrijk voor herstel [1]. Het ontwerp van gebouw en interieur speelt daarin een sleutelrol. Zoals de ligging, indeling, afwerking en uitstraling, de schaal, variatie en herkenningspunten. Het gaat om de beleving en gebruikskwaliteit, bekeken vanuit de verschillende typen patiënten, medewerkers en bezoekers.
Patiënt centraal
Hoofdzaak is fysiek en mentaal comfort voor de patiënt. Zowel in het ziekenhuisbed als in onderzoeksruimten, wachtkamers en de routes er naartoe. De mate van comfort hangt onder meer af van ergonomie, veiligheid en bewegingsruimte. En van rust, privacy en autonomie. Ziekte gaat vaak gepaard met verlies van controle en soms ook van het gevoel van waardigheid. Een goed ontworpen omgeving kan helpen om dit te beperken of te compenseren. Een gevoel van onafhankelijkheid en zelfredzaamheid reduceert stress [2], net als een vertrouwde, huiselijke omgeving [3].
Het is inmiddels algemeen bekend dat uitzicht op natuur goed is voor herstel, evenals frisse lucht. Kamerplanten hebben al iets minder effect [4] en de kleur groen doet op zichzelf niets (zie ‘Groen is goed?‘). Een goede nachtrust is erg belangrijk. Die wordt beïnvloed door het licht en geluid in de omgeving waar de patiënt ’s nachts en overdag verblijft (zie ‘Ruimte voor slaap’). Ook lichaamsbeweging, desnoods minimaal, bevordert herstel en heeft in het algemeen een positieve invloed op het humeur. Verder vermindert het angstgevoelens als patiënten zich makkelijk kunnen oriënteren en de weg kunnen vinden [2]. Dat geldt ook voor de bezoekers.
Ruimte voor bezoekers
De omgeving moet ook uitnodigend en comfortabel zijn voor familie en vrienden die de patiënt vergezellen tijdens het ziekenhuisbezoek of op bezoek komen. Voor de patiënt is hun praktische en sociale steun belangrijk. Ook helpt vertrouwd gezelschap om even uit de rol van zieke te stappen. Die rol brengt immers vaak gevoelens van angst en hulpeloosheid met zich mee [1]. In het ontwerp moet letterlijk ruimte zijn voor gezelschap van de patiënt.
Zorg voor personeel
Tot slot is het ook in het belang van de patiënt als het personeel zijn werk goed kan doen. Efficiënt, met plezier en met een minimale kans op fouten. Voor het ontwerp van de omgeving betekent dit een optimale aansluiting bij de werkprocessen van het (verplegend) personeel. En een uitstraling waarbij ook zij zich thuis voelen. Medewerkers met mentaal belastende functies hebben een plek nodig om zich tussendoor terug te trekken, te ontspannen en zich op te laden. Verder geldt, net als in kantoren, dat de medewerkers voldoende mogelijkheden moeten hebben voor concentratie, samenwerking en invloed op hun werkomgeving.
Bronnen
- Environmental psychology for design – Dak Kopec (2012)
- Healing spaces – Esther M. Sternberg (2009)
- The evidence in support of SAGE Design Principles – M. Calkins & A. Joseph (2008)
- Health impacts of healing environments -Agnes E. van den Berg (2005)
31 augustus 2013